عقده حقارت یا احساس کهتری در دسته اختلالات شخصیت قرار دارد. در واقع این واژه برگرفته از یکی از نظریه های دانشمند معروف روانشناسی به نام آدلر است. حس حقارت یا خود کم بینی یک حس طبیعی است؛ اما وقتی تبدیل به یک عقده می‌شود؛ نیاز به درمان و پیگیری دارد. این افراد هیچ ارزشی برای خود قائل نیستند و خود را موجودی حقیر می‌دانند. این احساسات بر روی برخود آنان بر دیگران هم تاثیر خواهد داشت.

منبع: عقده حقارت | فرق عقده حقارت و احساس حقارت چیست

عقده حقارت

شخصیت ما پر از عقده‌های حل نشده‌ای است که از کودکی همراه ما هستند یا به تازگی ایجاد شده اند. عقده حقارت یکی از اختلالات رفتاری یا شناختی است که احتمالا در اثر عوامل زیادی ایجاد می‌شود. این عقده شامل احساس حقارت، افسردگی، به همراه کینه توزی دائمی است. این اختلال معمولا در اقشاری که از نظر اجتماعی و فرهنگی پایین تر هستند؛ بیشتر دیده می‌شود.

علائم عقده حقارت

عقده حقارت فقط یک حس درونی نیست و بر روی رفتار فرد، خود را نشان می‌دهد. علائم آن فقط محدود به حس خود کم بینی و حقارت نمی‌شود. این عقده در کنار دیگر اختلالات طیف وسیعی از نشانه ها را شامل می‌شود.

???? انزوا و گوشه گیری

کسانی که مبتلا به عقده حقارت هستند؛ خود را دوست نداشتنی می‌دانند و به مرور زمان از جمع فاصله می‌گیرند. این افراد به دلیل کمبود اعتماد به نفس احساس می‌کنند؛ دیگران همواره در حال تمسخر آنان هستند. از رقابتی که با دیگران در ذهن خود دارند؛ فرار می‌کنند. و به تنهایی پناه می‌برند. همچنین این افراد از قضاوت شدن واهمه دارند. افسردگی و اضطراب مداوم نیز حس گوشه گیری را تقویت می‌کند.

???? انتقادپذیر نیستند

این افراد به شدت از مورد انتقاد واقع شدن توسط دیگران واهمه دارند. به دلیل فقدان عزت نفس نمی‌توانند بر روی نقاط قوت وضعف خود به درستی تمرکز کنند. به همین دلیل از انتقاد می‌ترسند. آن‌ها از این که کسی کمبودهایشان را گوشزد کند؛ فرار می‌کنند. از طرف دیگر توانمندی های خود را به رسمیت نمی‌شناسند و به ویژگی های خود نسبت نمی‌دهند. برای آشنایی با راه های افزایش انتقاد پذیری کلیک کنید.

???? تخریب دیگران

افرادی که به خود اهمیت نمی‌دهند؛ برای دیگران نیز ارزشی قائل نیستند. در واقع اتفاقی که در گذشته خود تجربه کرده اند را حال برای شخص دیگری تکرار می‌کنند. به این معنی که اگر در گذشته قربانی تحقیر و توهین از طرف دیگران شده اند؛ دیگران را هم مستحق این رفتار می‌دانند.

???? بی ارادگی

با کوچک ترین حرف یا پیشنهادی تحت تاثیر دیگران قرار می‌گیرند وهیچ اختیاری از خود ندارند. معمولا در رابطه یا خانواده شخص دیگری برای آنان تصمیم می‌گیرد و به شدت دهن بین هستند. قدرت تصمیم گیری حتی در مورد کوچک ترین مسائل را ندارند و همواره در مورد گذشته احساس گناه می‌کنند.

???? بی مسئولیتی

حاضر نیستند مسئولیت موضوعات مهم را برعهده بگیرند؛ حتی اگر مربوط به خودشان باشد. معمولا در محل کار در رده های پایین تر کار می‌کنند و در صورت سپردن وظیفه ای مهم تر به آن‌ها از زیر بار آن در می‌روند. در خانواده نیز در مواقع دشواری یا مشکلات خود را عقب می‌کشند و دخالتی نمی‌کنند.

عقده حقارت به چه علت به وجود می‌آید؟

طبق نظریه آدلر، این عقده در همه کودکان وجود دارد. اگر آنان نتوانند در مقابل والدین کنترلگر و مستبد از خود محافظت کنند؛ تا پایان عمر احساس نا لایقی و بی کفایتی خواهند کرد. شیوه فرزندپروری والدین نیز در اینجا بسیار موثر است. اطرافیان کودک هم می‌توانند باعث تقویت عقده حقارت در کودکان شوند. 

▫️ضعف جسمانی

اگر کودکی مبتلا به ضعف جسمانی یا معلولیت باشد؛ برای پنهان کردن آن، دچار دردسر خواهد شد. همچنین همیشه میان خود و همسالان ، این تفاوت را حس می‌کند. اگر فرد نتواند از پس این احساسات برآید یا آن‌ها را با کار دیگری جبران نکند؛ باعث حس انزوا و شرم در او خواهد شد و آینده او را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

▫️توجه بیش از حد والدین

در مقابل بی توجهی و نادیده گرفته شدن توسط والدین، نازپرورده کردن کودک نیز موجب بروز عقده حقارت می‌شود. این افراد احتمالا در کودکی هیچ چیزی کم نخواهند داشت؛ اما با ورود به دنیای بزرگسالی و با تجربه اولین ناکامی، دچار حس سرخوردگی می‌شوند.

افراد چگونه به عقده حقارت واکنش نشان می‌دهند؟

آدلر، معتقد است؛ افراد به سه شکل به عقده حقارت خود پاسخ می‌دهند. عده ای آن را پذیرفته و در جهت بهبود آن تلاش می‌کنند. دسته دوم با فکر کردن بیش از حد به این موضوع دچار نشخوار فکری می‌شوند و اختلالات روانی دیگر در آنها ایجاد می‌شود. در آخرین دسته این احساس به اوج خود می‌رسد؛ در این دسته، احساس حقارت تبدیل به عقده حقارت می‌شود. مدام به دیگران حسادت کرده وافکار منفی خود را فرافکنی می‌کنند. 

برای پیشگیری از بروز عقده حقارت باید چه کرد؟

اگر این عقده از دوران کودکی در درون همه ما وجود دارد، پس چطور می‌توان جلوی آن را گرفت؟ برای همه ما پیش می‌آید که گاهی احساس حقیر بودن کنیم. ولی نباید اجازه دهیم این احساس ادامه پیدا کند. اتفاقا پذیرش همین موضوع که همه افراد احساس ناکافی بودن را دارند؛ به مدیریت احساسات ما کمک خواهد کرد.

◀️ افزایش اعتماد به نفس

خود را دوست بدارید. اگر خود را دوست داشته و تمام ویژگی های خوب و بد خود را بپذیرید؛ اطرافیان نیز، همین کار را خواهند کرد. عقده حقارت با افزایش اعتماد به نفس کم رنگ تر خواهد شد. گاهی برای پیشرفت و بیشتر تلاش کردن، به این حس نیاز داریم اما به اندازه. افزایش عتماد به نفس با کمک روانشناس امکان پذیر است

◀️ معاشرت با دوستان

طبیعی است که با وجود عقده حقارت از حضور در جمع بیزار باشید. اما برای درمان این اختلال نیاز به حس تعلق به گروه دارید. این گروه می‌تواند دوستان یا خانواده باشند. برای مقابله با این حس بیشتر از قبل با اطرافیان خود در ارتباط باشید. با حس حمایت و دوست داشته شدن درمان حس حقارت آسان تر خواهد شد.

◀️ مراجعه به روانشناس

اگر هرکدام از عقده ها یا تعارضات مراحل رشد درون ما، ماندگار شوند؛ برای حل کردن آن ها نیاز به کمک  یک متخصص خواهیم داشت. روانشناس با روان درمانی و آموزش راه های جرئت ورزی در گذر از این مراحل موثر است. درمانگر به شما می‌آموزد چگونه حس منفی نسبت به خود و دیگران را ازبین ببرید. از جمله متدهای درمانی موثر برای حل عقده حقارت روانکاوی ، روان پویشی، طرحواره درمانی، شناختی رفتاری و … می‌باشد.

سخن پایانی

این نکته را فراموش نکنید که احساس ارزشمندی فارغ از میزان هوش یا زیبایی شماست. بدون در نظر گرفتن توانمندی یا عملکردتان، به خود اهمیت دهید. اتفاقات تلخ و شرایط دشوار برای همه وجود دارند و نکته مهم پیدا کردن راه حل و گذر از این مرحله است. اگر والدین در شما باعث تشدید عقده حقارت شده اند؛ شما این چرخه را بشکنید و با کمک گرفتن از یک مشاور از این دوران گذر کنید.

برای دریافت مشاوره در زمینه عقده حقارت می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن ثابت با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.

سوالات متداول